ElkeMelk: zoveel koeien, zoveel melken
ElkeMelk is een nieuw melkmerk in het supermarktschap. Iedere fles bevat melk van één koe, en dat is nog nooit gedaan. Ik ging op bezoek bij de plek waar het allemaal gebeurt, in de Alblasserwaard.
Een wipmolen langs het water, uitgestrekte weilanden en met enige regelmaat een boerderij. Een typisch Hollands landschap: de Alblasserwaard, tussen de Lek en de Merwede. Keer de Betuwelijn, die dwars door dat platteland de rug toe, zodat je die niet ziet en alleen het groen, de koeien, en de boerderijen overblijven en je vergeet dat je onder de rook van Rotterdam zit.
De Nederlandse Spoorwegen en R-Net brachten me vanuit Utrecht, via Geldermalsen, naar Hardinxveld-Giessendam, waar ik overstapte op mijn fiets. Bestemming: Molenaarsgraaf, een lintdorp, ook zo’n typisch polderverschijnsel.
Matthijs Baan nodigde me uit om langs te komen op zijn boerderij, aan de Kweldamweg, die zo’n beetje middendoor het dorp loopt, evenwijdig met de Graafdijk, de ‘hoofdstraat’ van het dorp, en de N214, met daartussen dus vooral weilanden en boerderijen.
Wat is ElkeMelk?
Eén van die boerderijen is De Hazendonkhoeve, die Matthijs Baan in 2003 van zijn vader Bas overnam, die ook nog steeds actief bij het bedrijf betrokken is. De Hazendonkhoeve is de boerderij waar ElkeMelk gemaakt wordt. ElkeMelk is een nieuw concept binnen het melkaanbod: iedere fles bevat melk die van één koe afkomstig is. De gedachte die daar achter zit is dat iedere koe uniek is, en dus ook een unieke melk geeft.
Als consument merk je van die uniekheid helemaal niets bij de melk die je in de supermarkt koopt: normaal gesproken gaat de melk van de koeien van een boerderij in een grote tank. Die melk wordt vervolgens door de zuivelfabriek opgehaald en gemengd met alle melk van al die andere boerderijen waar de fabriek de melk van koopt. Die enorme massa aan melk wordt dan vervolgens verwerkt tot de producten die je in de winkel vindt.
Waarom?
In 2016 en 2017 nam Baan deel aan een serie masterclasses Stad-Platteland, georganiseerd door het Foodcluster van de Gemeente Rotterdam, met als doel de verbinding terug te vinden tussen de consument en de agrarische producent. Tijdens die masterclasses realiseerde hij zich dat hij het jammer vond dat hij niet kon laten zijn wat voor product hij op zijn boerderij maakte. Zijn melk zat ergens tussen al die andere melk. Dat moest anders kunnen, vond hij, en Baan – ondernemend type dat hij is – bedacht dat hij gepasteuriseerde melk per koe wilde verkopen.
Dat idee zelf is heel simpel, maar de daadwerkelijke uitvoering leek technisch onhaalbaar. In het bedrijf Top BV vond hij een partner die het avontuur wel aan durfde: innovatieve oplossingen bouwen is zo’n beetje de kern van dat bedrijf uit Wageningen.
Robot en laboratorium
Samen met TOP werd ook DeLaval aangehaakt, een grote leverancier van onder andere melkrobots. Na een intensieve verbouwing van schuren en stallen, waarbij er feitelijk een gebouw met productieruimte ìn de stal werd gebouwd (‘box-in-box’ in vaktermen) kon het opbouwen van de daadwerkelijke installatie van start gaan. Zo werd aan de melkrobot van DeLaval een mini-lab van dat bedrijf toegevoegd. Dat mini-lab analyseert volautomatisch de melk om te controleren of de melk bacterieel in orde is. Iedere drie weken controleert een extern laboratorium de melk ook nog op eiwit, vet en lactosegehalte. Die gegevens over de samenstelling van de melk worden samen met de informatie over de koe opgeslagen in het systeem.
Verwerking
Voor ElkeMelk wordt de melk dan via leidingen doorgestuurd naar de pasteuriseerinstallatie op de bovenverdieping van het productiegebouw. Daar staat een computer van Top BV die de aanvoer, pasteurisatie en koeling van de melk regelt. Op het aanraakscherm kan de medewerker precies zien welke delen van de installatie aan of open staan, welke melk er wordt verwerkt van welke koe en wat de temperaturen zijn van de verschillende onderdelen.
Het proces loopt, en ik schrijf het hier wat simpeler op, grotendeels als volgt: de melk gaat van robot dus naar het productiegebouw. Daar komt de melk terecht in één van de melktanks, waarvan er in totaal vier zijn. De melk gaat daarna naar de pasteur, die de melk verwarmt tot 74 graden, en die minimaal 15 seconden op die temperatuur houdt. Daarna gaat de melk naar een terugkoelvat, waar de melk snel teruggekoeld wordt. De melk is dan klaar om afgevuld te worden in de fles.
Het afvullen gebeurt in een speciaal gekoelde ruimte op de benedenverdieping, in een machine met gefilterde lucht – voor de hygiëne. Hierin worden de flessen gevuld en voorzien van een dop. Na het afvullen van de fles gaat de dop er op, en gaat de fles langs een machine die er een etiket op plakt.
Op dat etiket, met informatie die specifiek bij die melk hoort, staat de naam van de koe, het tijdstip van melken (de gegevens uit de melkrobot), en het gehalte aan vet, eiwit en lactose en natuurlijk de wettelijk verplichte THT-datum. Het hele proces van pasteuriseren en afvullen duurt ongeveer tien minuten. Dus 10 minuten nadat de koe gemolken is, zit die melk al in de fles. Superverse melk dus; vergelijk dat maar eens met gewone melk, waarbij de melkwagen iedere drie dagen langs komt – en dan moet dìe melk nog verder verwerkt worden.
Smaken verschillen
Matthijs heeft veel vertrouwen in zijn concept ElkeMelk: “Er zijn steeds meer consumenten bewuster bezig met wat ze eten en drinken. Met ElkeMelk kun je precies de melk kopen die bij jou past.” Dat de melk ook echt per koe anders smaakt bevestigt Baan: “Ik heb ook wel een paar koeien waarvan ik persoonlijk de melk zelf niet zo lekker vind, maar anderen weer wel. Smaken verschillen nou eenmaal.”
De toekomst
Baan wil het ElkeMelk systeem ook bij andere boeren neerzetten, zodat ook zij hun melk per koe kunnen verkopen, bijvoorbeeld in de eigen regio. Zover is het nog niet, want er zijn nog wel wat dingen aan het systeem die volgens Baan anders kunnen. Zo zou het systeem van koelen en verwarmen nog wat compacter kunnen, en zelfs combineren, zodat er ook nog op energie bespaard worden.
Over de verkoop van ElkeMelk, die te koop is bij ruim 850 winkels van Albert Heijn, is Baan behoorlijk tevreden, al mag de verkoop van hem nog wat omhoog en kan het nog wel wat meer naamsbekendheid gebruiken.
Ook diverse andere partijen hebben veel interesse getoond in zijn systeem. Baan is er dan ook van overtuigd dat het een succes wordt en ElkeMelk straks in elke winkel te koop is. Van zijn koeien, of van koeien uit de regio van de winkels zelf.
Eerder maakte ik al een filmpje waarin ik ElkeMelk testte. Dat filmpje kun je nog steeds op YouTube terugkijken.